Starcie wielkich filozofów

"Rousseau, Kant, Goethe" Ernsta Cassirera to klasyczny zbiór esejów z zakresu historii idei, w których Kant, czołowy przedstawiciel filozofii osiemnastowiecznej, zostaje skonfrontowany z dwoma innymi, na pozór całkiem odmiennymi twórcami kultury europejskiej - Goethem i Rousseau.

Pod warstwą powierzchownych różnic udaje się autorowi ukazać głębokie wewnętrzne pokrewieństwo owych trzech myślicieli. Ta oryginalna perspektywa ujawnia nowe, niedostrzegane dotąd aspekty historii idei okresu oświecenia oraz niemieckiej klasyki literackiej.

O autorze

Ernst Cassirer (1874 - 1945) - niemiecki filozof, przedstawiciel neokantowskiej szkoły marburskiej, teoretyk kultury, twórca teorii symbolizmu. Wykładał m.in. na uczelniach w Berlinie, Hamburgu, Oxfordzie, Goeteborgu (w roku 1939 przyjął szwedzkie obywatelstwo), a od 1941 roku na uniwersytetach amerykańskich - Yale i Columbia. Do jego najważniejszych dzieł należą Philosophie der symbolischen Forme (1923-1929), An Essay on Man (1944, wyd. pol. - Esej o człowieku, 1971), The Myth of the State (1946, wyd. pol. - Mit miasta, 2006), Die Philosophie der Aufklärung (1932). W Polsce ukazał się ponadto wybór tekstów Symbol i język w przekładzie i opracowaniu Bolesława Andrzejewskiego (1995).

Fragment:

"Biografowie Kanta relacjonują, że w jego gabinecie, który był urządzony ze spartańską prostotą i pozbawiony wszelkich dekoracji, znajdowała się tylko jedna ozdoba: na ścianie wisiał portret Jana Jakuba Russo. Najwcześniejsze opisy życia Kanta są zresztą bogate w oznaki jego czci dla osoby Russa i podziwu dla jego dzieła. Najbardziej znana jest relacja o tym, jak Kant, który był wzorem punktualności i plan dnia zwykł regulować zegarem, tylko jeden raz sprzeniewierzył się temu porządkowi. Gdy ukazał się Emil Russa, Kant zrezygnował z codziennego spaceru, ponieważ studiowanie dzieła, w które się zagłębił, całkowicie go pochłonęło.

Nie potrzeba nam jednak takich anegdotycznych historii, aby przekonać się o dogłębnym oddziaływaniu Russa na Kanta. O wiele bardziej wyraźne i dobitne jest jego własne, autentyczne świadectwo. Nie pozostawia ono żadnych wątpliwości co do tego, że Kant w swym przekonaniu zawdzięczał Russowi nie tyle poszczególne poglądy teoretyczne, ile raczej wskazanie w pewnym decydującym punkcie zwrotnym tej drogi, jakiej odtąd już nie porzucił. Kant widział w Russie nie twórcę jakiegoś nowego „systemu", lecz myśliciela, który posiada pewne nowe ujęcie istoty i zadania filozofii, jej przeznaczenia i powagi. „Sam z natury jestem poszukiwaczem prawdy" - pisał czterdziestoletni Kant. „Odczuwam silne pragnienie poznania i dręczącą ciekawość, aby posunąć się w nim dalej, na równi z zadowoleniem z każdego postępu. Był czas, kiedy uważałem to wszystko za decydujące o chlubie ludzkości i pogardzałem zwykłym pospólstwem, które niczego nie wie. Na właściwą drogę sprowadził mnie Russo. Znikła zaślepiająca mnie dotąd pozorna wyższość; uczę się szanować człowieka i uważałbym samego siebie za o wiele mniej użytecznego od pospolitych pracowników, gdybym nie sądził, że to zapatrywanie może nadać wartość wszystkim innym w ustanawianiu praw ludzkości".