Po co Polakom Polska?

Dlaczego Polacy mają kompleksy wobec mieszkańców zachodnich krajów? Czy Polakom nie byłoby lepiej, gdyby byli obywatelami bogatszych państw? Na te i inne pytania dotyczące polskiej tożsamości oraz patriotyzmu starali się odpowiedzieć zaproszeni goście w trakcie debaty „Po co Polakom Polska?” w ramach XVI Warszawskiego Festiwalu Nauki.

W dyskusji udział wzięli: prof. dr hab. Marek Safjan (UW, sędzia Trybunału w Strasburgu), prof. dr hab. Joanna Kurczewska (UW), prof. dr hab. Krzysztof Wielecki (UW), Aleksander Smolar (Rada Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu oraz European Council of Foreign Affairs), dr Marek Cichocki (UW, negocjator Polski przy przystąpieniu Polski do UE oraz doradca Prezydenta Lecha Kaczyńskiego), red. Jarosław Gugała (prowadzenie).

Jak wskazują badania przeprowadzone na potrzeby festiwalu, połowa respondentów uważa, że bycie dobrym patriotą oznacza kochanie Polski i Polaków. Następnie ważna jest, zdaniem badanych, znajomość wydarzeń związanych z historią naszego kraju, a także solidarność z rodakami. Dyskutanci, podczas debaty, zastanawiali się nad tym wynikami, odwołując się do polskiej historii, roli kultury w życiu społecznym, kondycji polskiej gospodarki oraz zmianom jakie dokonały się po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Tematem, który okazał się być najszerzej omawianym była polska tożsamość oraz kłopoty z jej określeniem we współczesnym świecie.

- Nie można twierdzić, że Polska nie jest już potrzebna – twierdził prof. Marek Safjan, podkreślając, że bycie Europejczykiem jest wartością dodaną. Cel jaki stawia przed UE to znalezienie czegoś, co na nowo przywróci wiarę w jej struktury. - Lubimy oglądać się na innych, jesteśmy pawiem i papugą narodów – dodał profesor. Przykładem może być Euro 2012, wspomniał Gugała, kiedy Polakom bardzo zależało na pozytywnej ocenie naszego kraju przez inne narody.

Prof. Joanna Kurczewska zastanawiała się, jaką rolę w dyskursie społecznym odgrywają badania koncentrujące się na polskim patriotyzmie. - Patriotyzm wymaga pytania ludzi jak wyobrażają sobie Polskę – tłumaczyła. Wspominała także o niedosycie jaki odczuwany jest po przeprowadzeniu wielu badań ilościowych. Zdaniem badaczki, to pogłębione wywiady biograficzne mogą odpowiedzieć na pytanie czym jest patriotyzm, gdyż rola emocji w analizie takiego zagadnienia jest kluczowa. - Patriotyzm może być bazą, na której można coś budować – przekonywała słuchaczy. Wskazywała jednocześnie koncepcję Europy Regionów oraz solidarność lokalną budowaną na co dzień, jako ważny element identyfikacji.

Dr Marek Cichocki stwierdził, że problemem Polaków są kompleksy wobec innych narodów. - Kryzys pokazał, że model musi opierać się na produktywności przemysłowej, intelektualnej - wspomniał. Model, jaki został wypracowany w Polsce to model konsumpcyjny, dlatego, jak uważa dr Marek Cichocki, Polacy mogą czuć się zagrożeni. - Doprowadziliśmy do sytuacji, w której jesteśmy bardzo nieinnowacyjni i niekonkurencyjni – tłumaczył.

Prof. Krzysztof Wielecki kończąc debatę podkreślił, iż należy dyskutować o najważniejszych problemach dla Polaków, a same debaty, jak twierdzi, muszą stać się bardziej inkluzyjne.

W badaniu przeprowadzonych przez CBOS w 2008 roku, dotyczącym rozumienia patriotyzmu przez Polaków, najważniejsze cechy postawy patriotycznej to, zdaniem badanych, okazywanie szacunku symbolom: godłu, fladze, hymnowi (zgadza się z tym 94 proc., w tym 69 proc. zdecydowanie), dbałość o przekazywanie dzieciom w rodzinie wartości narodowych (odpowiednio 94 proc. i 64 proc.) oraz gotowość do walki i oddania życia za swój kraj (90 proc. i 65 proc.). Trzy czwarte badanych kojarzy patriotyzm z religijnym wychowaniem dzieci, aktywnością na rzecz swojej społeczności lokalnej, rzetelną pracą zawodową, a także odbywaniem zasadniczej służby wojskowej. Ponad dwie trzecie badanych (70 proc.) wśród znaczeń nadawanych patriotyzmowi wskazywało kibicowanie polskim sportowcom, przy czym tylko niespełna co trzeci (30 proc.) był w pełni przekonany, że postawa patriotyczna wyraża się w takich zachowaniach. Mniej więcej co ósmy dorosły (13 proc.) definiując patriotyzm poruszał kwestię ciągłości pewnych elementów kultury, obyczajów, tradycji. Dla nielicznych osób(2 proc.) patriotyzm to znajomość kultury swojego kraju, dbanie o tę kulturę, szczególnie o język.

PAP - Nauka w Polsce

Fot. Kornel Kabaja