Grecja: ten kryzys czekał na iskrę

Na kryzys polityczny w Grecji zanosiło się od dawna. Powiększające się rozwarstwienie społeczne, korupcja oraz plany niepopularnych reform konserwatystów zagęszczały atmosferę od miesięcy. Do wybuchu otwartego konfliktu potrzeba była tylko iskra. 

Tą iskrą okazała się śmierć 15-letniego Andréasa Grigoropoulosa, który został zabity przez policjanta 6 grudnia. Do tragedii doszło w Exarchii, dzielnicy w centrum Aten opanowanej przez lewicowców.

Dokładny przebieg zdarzeń nie jest znany. Według policji nastolatek był w grupie trzydziestu agresywnych osób, które zatrzymały radiowóz podczas patrolu. Funkcjonariusze opuścili samochód, doszło do sprzeczki, podczas której jeden z policjantów wyciągnął broń. Policja utrzymuje, że funkcjonariusz strzelił dwa razy w powietrze, a raz w ziemię. To właśnie rykoszet po tym ostatnim strzale miał trafić Andréasa. Pojawili się jednak świadkowie, którzy widzieli, jak policjant celuje w nastolatka. Postrzelony chłopak zmarł w drodze do szpitala.

Wkrótce potem Exarchia stała się areną starć między demonstrantami a policją. Stamtąd zamieszki przeniosły się do innych dzielnic Aten. W ruch poszły kamienie i koktajle Mołotowa. Zdjęcia zniszczonych sklepów i banków obiegły świat. Dużo mniej mówiło się o głębszych przyczynach greckich wydarzeń.

Ostatnie trzydzieści lat to okres olbrzymich zmian w Grecji. W 1974 roku udało się odsunąć od władzy rządzącą przez siedem lat juntę czarnych pułkowników, a kraj wkroczył na ścieżkę demokratyzacji. W 1981 roku Grecja przystąpiła do Unii Europejskiej. Według dr. Adriana Zandberga, lewicowego historyka, podobnie jak w przypadku każdej transformacji także w Grecji koszty zmian nie rozłożyły się równomiernie: - Oficjalna wersja jest taka, że za wielki skok zapłacił Zachód oraz Unia Europejska, która w odruchu dobrego serca modernizuje świat kawałek po kawałku. Ta interpretacja jest jednak niepełna.

Koszty ponieśli bowiem też pracownicy. Pokazują to co najmniej dwa wskaźniki: po pierwsze, spada udział płac w PKB. W 1995 roku wynosił on 51 proc., 10 lat później - już tylko 43 proc. Po drugie, spada realna wartość zarobków. Według danych związku zawodowego GSSE siła nabywcza pensji obniżyła się do poziomu z połowy lat 80. XX wieku. A koszty życia wzrosły, zwłaszcza po wejściu Grecji do strefy euro w 2001 roku.

Tym samym w coraz większym stopniu następuje rozwarstwienie społeczeństwa. - Widać to wyraźnie, gdy się idzie po głównej ulicy w Atenach. Z jednej strony widzimy ludzi, którzy na pewno nie ubierają się w dobrych sklepach odzieżowych, a z drugiej - witryny z kurtkami za 500-600 euro. Nie da się na nie zarobić, pracując w kawiarni - opowiadał Zandberg.

Obecna sytuacja doskwiera zwłaszcza młodym. Choć bezrobocie w Grecji wynosi 10,8 proc., to właśnie w grupie 15 - 29 lat jest ono największe i sięga nawet 15,6 proc. Młodzi Grecy określają się mianem „generacji 600 euro", która skazana jest na brak perspektyw i pracę za półdarmo. Zandberg: - Opowieść, że każdy z pucybuta może stać się milionerem, nie jest wiarygodna w kraju, w którym drogi awansu są zablokowane. Łapówki oraz nepotyzm to problemy, z którymi Grecja boryka się pewnie jeszcze od czasów Imperium Otomańskiego.

Notowaniom rządu zaszkodziły nie tylko korupcyjne afery, ale również plany reformy emerytalnej. Obecnie na emerytury płacą aktualnie zatrudnieni pracownicy. W obliczu starzenia się społeczeństwa rząd stwierdził, że system ten jest nie do utrzymania. Postanowił podnieść granicę wieku oraz ograniczyć świadczenia. Związki zawodowe sprzeciwiły się tym pomysłom i forsują ideę pokrywania części świadczeń z podatków.

Demonstracje organizowane przez związkowców trwały od marca. Doszło do strajku generalnego popieranego przez większość społeczeństwa. - Te protesty to była uwertura do tego, co się dzieje obecnie - mówił Zandberg.

Policja nie ma sposobu na pokonanie demonstrantów. Organizatorzy zadym wykorzystują jako schronienie kampusy szkół wyższych, na które siły porządkowe nie mają prawa wkroczyć. Obostrzenia takie wprowadzono po tragedii na Politechnice Ateńskiej, do której doszło jeszcze w czasach wojskowej dyktatury. Zginęły wtedy 24 osoby.

Grecki rząd, mimo nacisków opozycji, nie zamierza ustępować. Końca konfliktu na razie nie widać.

Borys Martela
("Krytyka Polityczna")

- tekst jest relacją z dyskusji na temat zajść w Grecji, która odbyła się 19 grudnia w Łodzi.

Tekst ukazał się na portalu KrytykaPolityczna.pl